Տիպային բիզնեսի հիմնական պարամետրեր
Որպես տիպային օրինակ է դիտարկվել
սկզբնական տարեկան մոտ 5 տոննա հզորությամբ չրի արտադրություն, որը տասը տարվա ընթացքում
հասնում է 25 տոննա հզորության: Իրագործելության ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ
ավելի փոքր մասշտաբով արտադրության հիմնումը տնտեսապես շահավետ չէ և ունի ներդրումների
հետգնման երկար ժամանակահատված։ Մոդելը կառուցված է հետևյալ հիմնական ենթադրությունների
հիման վրա՝
• Բիզնեսը գործելու է ՍՊԸ կամ անհատ ձեռնարկատեր կազմակերպաիրավական
ձևով:Հաշվի առնելով, որ նման արտադրության ծավալների դեպքում տարեկան
շրջանառությունը չի գերազանցի 58.35 մլն դրամը, այն գործելու է շրջանառության հարկի
դաշտում։
• Արտադրական
ծավալները աճելու են տարեկան 20%-ով:
• Արտադրության
համար օգտագործվելու են արևային կամ արհեստական չրանոցներ, որոնց թիվը, արտադրական
ծավալների նախատեսված աճի ապահովման նպատակով, տասը տարվա ընթացքում հասնելու է համապատասխանաբար
6-ի և 5-ի:
• Արտադրության
կազմակերպման համապատասխան տարածքի առկայություն, որը վերանորոգման արդյունքում կապահովի
պահանջվող սանիտարահիգիենիկ պայմանները:
• Արտադրամասը
զինված է լինելու չրագործության համար անհրաժեշտ բոլոր սարքավորումներով (ներառյալ
սառնարանային պահեստ):
• Չրի
արտադրությունն իրականացվում է հուլիսից-հոկտեմբեր ամիսներին։
• Ենթադրվում
է, որ գործունեությունը ֆինանսավորվում է ձեռներեցի և ՓՄՁ ԶԱԿ-ի վարկային գծի հաշվին։
• Արտադրանքը
վաճառվում է մեծածախ գնորդի, ինչի հետևանքով փաթեթավորման, մարքեթինգային և վաճառքների
գծով ծախսեր չեն նախատեսվել:
• Արտադրվելու
է միայն ծիրանի, սալորի, դեղձի և խնձորի չիր:
Արտադրական տարածքի, արտադրության
ծավալների և աշխատակազմի վերաբերյալ առավել մանրամասն տվյալների կարող ես ծանոթանալ
գործարար ուղեցույցում:
Հիմնադրման ծախսեր
և ֆինանսավորում
ՀՀ օրենսդրությամբ չրի արտադրության տեխնիկական կանոնակարգ սահմանված չէ: Հետևաբար,
չրերը ենթակա չեն նաև համապատասխանության պարտադիր հավաստման: Այնուամենայնիվ, այս
ուղեցույցով ենթադրվում է, որ արտադրությունը պատշաճ կերպով պահպանում է հիգիենայի
կանոնները, ինչպես նաև պահպանում Եվրահանձնաժողովի թիվ 1129/2011 կանոնակարգով սահմանված
չրերում հավելանյութերի առավելագույն թույլատրելի արժեքները։ Չորացված միրգ ու բանջարեղեն արտադրողների
համար պատշաճ արտադրական պրակտիկայի և պատշաճ հիգիենայի պրակտիկայի կիրառման ձեռնարկը
կարող ես ներբեռնելայստեղ։
Հիմնադրման ծախսեր
Անհատ ձեռներեց գրանցելու համար
անհրաժեշտ կլինի ընդամենը 12,000 դրամ գրանցման պետական տուրքի և նույնականացման քարտ
ու սարք ձեռք բերելու նպատակով։
ՍՊԸ գրանցելու ընդհանուր գումարը
կազմում է 33,000-38,000 դրամ՝ ներառյալ կնիքի ձեռքբերման ծախսը։
Ծախսերի մանրամասները, ինչպես նաև
գրանցելու համար անհրաժեշտ փաստաթղթերի ցանկը ներկայացված են գործարար ուղեցույցում
և Գրանցիր քո բիզնեսը
բաժնում։
Կապիտալ ծախսեր
Այս
բիզնես մոդելում ենթադրվում է, որ ձեռներեցն ունի համապատասխան արտադրական տարածք,
և որպես կապիտալ ծախս հաշվարկվել է միայն վերանորոգման և արտադրական սարքավորումների
ձեռքբերման ծախսերը։
250քմ
տարածքով շենքի վերանորոգման ծախսը հաշվարկվել է մոտ կես մլն դրամ և արտադրական, պահպանության և փաթեթավորման
սարքավորումների ձեռքբերման ծախսը՝ 6.5մլն դրամ։
Չրարտադրության համար անհրաժեշտ արտադրական տարածքի և սարքավորումների
ցանկ
Ներդրումային
ծախսերի ամբողջական ցուցակը ներկայացված է գործարար ուղեցույցում։
Չրագործական տնտեսության գործունեության
2-րդից 10-րդ տարիների ընթացքում նախատեսվում է արտադրական ծավալների աճ, ինչը պահանջում
է չրանոցների թվի ավելացում: Կարևոր է նշել, որ հավելյալ չրանոցների գծով ներդրումների
ֆինանսավորման աղբյուր են հանդիսանալու բիզնեսի գործունեության արդյունքում կուտակված
դրամական միջոցները: 10-րդ տարվա վերջում տնտեսությունը կունենա 6 արևային կամ 5 արհեստական
չրանոց` կախված չրանոցի ընտրությունից:
Չրանոցների ձեռքբերման գծով ներդրումային
ծախսերի ամբողջական ցուցակը ներկայացված է գործարար ուղեցույցում։
Մաշվածք
Արտադրության համար օգտագործվող շենքը և սարքավորումները մաշվածության արդյունքում ժամանակի ընթացքում կորցնում են իրենց արժեքը: Այս հանգամանքը պետք է արտացոլվի ընկերության ֆինանսական հաշվետվություններում՝ բիզնեսի իրական եկամտաբերությունը ցուցադրելու համար:
ոյություն ունեն մաշվածքի հաշվարկման տարբեր մոտեցումներ: Դրանցից ամենատարածվածը մաշվածքի հավասարաչափ բաշխվածության մեթոդն է: Նշված մեթոդի կիրառության պարագայում հիմնական միջոցների հաշվեկշռային արժեքը կհաշվարկվի հետևյալ բանաձևով.
հաշվեկշռային արժեք =նախորդ տարվա հաշվեկշռային արժեք –
– (հաշվեկշռային արժեք սկզբնական արժեք X տարեկան մաշվածքի տոկոսադրույք)
Կիրառված մաշվածքի հավասարաչափ բաշխվածության մեթոդի դեպքում մաշվածքի տարեկան տոկոսադրույքը պայմանավորված է հիմնական միջոցի օգտագործման ժամկետով և հաշվվում է հետևյալ բանաձևով՝
Տարեկան մաշվածքի տոկոսադրույք = 100% ÷ (օգտագործման տարիների թիվ)
Համաձայն «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի («Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենք, ընդունված 1997թ.-ի սեպտեմբերի 30-ին) արտադրական նպատակով օգտագործվող շենքերի և շինությունների օգտագործման նվազագույն ժամկետը 20 տարի է, սարքավորումներինը՝ 5 տարի: Սույն տիպային մոդելի դեպքում շենքի և սարքավորումների օգտագործման տարիների թիվը սահմանվել է որպես 20 տարի և 10 տարի համապատասխանաբար, հետևաբար, մաշվածքի տարեկան տոկոսադրույքը հավասար է 5% և 10%:
Ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվության մեջ տարեկան մաշվածքը համարվում է ընթացիկ ժամանակաշրջանի ծախս և հանվում տարեկան հասույթից՝ նվազեցնելով զուտ շահույթը:
Շրջանառու միջոցներ
Շրջանառու միջոցների կարիքը ձևավորվում է չրի պատրաստման այն ուղղակի ծախսերի հաշվին (թարմ մրգի, էներգիայի, աշխատուժի և այլն), որոնք դրամական միջոցների մուտք չեն ապահովել դեռևս վաճառված չլինելու կամ վճարման հետաձգման պատճառով:
Շրջանառու միջոցների կարիքը հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով՝
Մինչև իրացումը պահեստում պահելու
օրերի քանակ x չրի ինքնարժեք
Գնորդի
կողմից վճարումների հետաձգման օրերի քանակ x չրի ինքնարժեք
Չրի արտադրությունը տեղի է ունենում
հուլիսից հոկտեմբեր ամիսների ընթացքում, մինչդեռ վաճառքը սկսվում է սեպտեմբեր ամսից
և իր գագաթնակետին հասնում դեկտեմբերին: Հետևաբար, արտադրողը պետք է նախատեսի զգալի
դրամական միջոցներ՝ շրջանառու կապիտալ, որպեսզի վաճառքներից դրամական մուտքերի բացակայության
պայմաններում կարողանա ֆինանսավորել ամբողջ տարվա արտադրությունը: Այլ կերպ ասած, անխափան
արտադրություն ապահովելու համար, բիզնեսը յուրաքանչյուր տարվա հունիսի վերջի դրությամբ
պետք է տիրապետի ամբողջ տարվա արտադրության ինքնարժեքին համարժեք դրամական միջոցների:
Շրջանառու միջոցների կարիքը հնարավոր է նվազեցնել ի հաշիվ գնված մրգի գծով վճարումների
հետաձգման, սակայն տիպային մոդելով նախատեսված է հումքի համար վճարում առաքման պահին:
Ֆինանսավորում
Արևային չրանոցներ օգտագործելու
դեպքում հիմնադրման տարում ֆինանսավորման ընդհանուր կարիքը կազմում է շուրջ 15 մլն
ՀՀ դրամ, որից 7 մլն. ՀՀ դրամը հիմնադրման և կապիտալ ծախսերի համար։ Մնացած 8 մլն դրամը
անհրաժեշտ է որպես շրջանառու կապիտալ՝ հնարավորություն տալով ֆինանսավորել առաջին տարվա
արտադրանքի ինքնարժեքը և ապահովել բավարար շրջանառու միջոցների մակարդակ հաջորդող տարիների
համար:
Արհեստական չրանոցների օգտագործման
պարագայում հիմնադրման տարում ներդրումային ծախսերը կազմում են 17 մլն ՀՀ դրամ, որից
7.5 մլն ՀՀ դրամ՝ կապիտալ ծախսեր, 9.5 մլն ՀՀ դրամ՝ շրջանառու կապիտալ:
Որպես ֆինանսավորման աղբյուր են
դիտարկվում ձեռներեցի սեփական միջոցները և Հայաստանի ՓՄՁ ԶԱԿ-ի կողմից տրամադրվող աջակցման
մեխանիզմների օգտագործման հնարավորությունը։
Բիզնեսի համար կարող է հասանելի
լինել Հայաստանի ՓՄՁ ԶԱԿ-ի կողմից տրամադրվող 5 մլն ՀՀ դրամի վարկը: Վարկը տրամադրվում
է առանց գրավի, 5 տարի մարման ժամկետով և 10% մնացորդի վրա հաշվարկվող տարեկան տոկոսադրույքով:
Գործում է նաև վարկի մարման արտոնյալ ժամանակահատված. մարման վճարումները հնարավոր
է սկսել վարկի տրամադրումից ամենաուշը 6 ամիս հետո:
Նկատի ունենալով ֆինանսավորման
աջակցության հնարավորությունը՝ էականորեն նվազում է արտադրողից պահանջվող սեփական միջոցների
ներդրումը, որը կազմելու է շուրջ 10 մլն ՀՀ դրամ և 12 մլն ՀՀ դրամ համապատասխանաբար՝
կախված ներդրվող արտադրական տեխնոլոգիայից:
Բիզնեսի ֆինանսավորման կառուցվածքն ամբողջությամբ բերված է գործարար ուղեցույցում:
Չրի ինքնարժեքի հաշվարկ
Ենթադրվում է, որ բիզնեսը չունի
մրգի սեփական արտադրություն և հումքը ձեռք է բերում ֆերմերային տնտեսություններից 1
կգ չիր ստանալու համար անհրաժեշտ նշված մրգի զանգվածով․
Չրի ինքնարժեքը արհեստական և արևային չրանոցներով արտադրությունների
դեպքում տարբեր է: Արհեստական չրանոցների դեպքում ավելանում են էլեկտրաէներգիայի գծով
ծախսերը, սակայն, միաժամանակ նվազում են 1 կգ չրի հաշվով աշխատուժի ծախսերը՝ ի հաշվի
արհեստական չրանոցների բարձր արտադրողականության:
Չրի ինքնարժեքի շուրջ 40-45%-ը կազմում է հումքի ձեռքբերման ծախսը (բացառություն
է դեղձի չիրը՝ 60-65%): Հետևաբար, մրգերի գների տատանումները էապես ազդում են վերջնական
ապրանքի ինքնարժեքի վրա բարձրացնելով բիզնեսի ռիսկայնությունը:
Ինքնարժեքի հաշվարկում հումքից
հետո ամենամեծ կշիռն ունի աշխատուժի ծախսը:
Մոդելը ենթադրում է, որ արտադրությունը
հիմնվելու է չրագործի կողմից, որն էլ իրականացնելու է բիզնեսի կառավարումը: Վաճառքների
գծով աշխատակազմ նախատեսված չէ, քանի որ ենթադրվում է, որ ամբողջ ապրանքը վաճառվելու
է մեծածախ գնորդին: Հաշվապահությունն արտապատվիրվելու է:
Չրագործի տարեկան հաշվարկային աշխատավարձը
կկազմի 1,200,000 ՀՀ դրամ: Հաշվապահական ծառայությունների դիմաց տարեկան վճարը կկազմի
90,000 ՀՀ դրամ՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ համեմատաբար ծավալուն աշխատանք
հաշվապահը իրականացնելու է միայն արտադրական 3 ամիսների ընթացքում:
Արտադրական շրջանում (հուլիս-սեպտեմբեր)
ներգրավվելու են թվով 4 սեզոնային աշխատակիցներ, որոնց օրական աշխատավարձի դրույքը
հաշվարկվել է 5,000 ՀՀ դրամ: Սեզոնային աշխատակիցների պարտականություններն են՝
·
մրգի մթերում,
·
մրգի լվացում,
·
մրգի տեսակավորում,
·
մրգի նախապատրաստում չորացման (կորիզահանում, կլեպահանում,
կտրատում),
·
մրգի մշակում ծծմբի երկօքսիդով,
·
չրի փաթեթավորում և պահեստավորում։
Սեզոնային աշխատակիցների պարտականությունների
մեջ մտնելու է նաև տարածքի մաքրության ապահովումը՝ համապատասխան արտադրության պատշաճ
սանիտարահիգիենիկ պայմանների նկատմամբ կիրառվող պահանջների։
Արևային և արհեստական չորանոցներով 1 կգ չրի հաշվով ծախսերի
կառուցվածքը, ինչպես նաև արտադրությունը կազմակերպելու համար անհրաժեշտ հաստիքների
ցանկն ու համապատասխան աշխատավարձերը ներկայացված են գործարար ուղեցույցում։
Հարկեր
Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության
հարկային օրենսգրքի (ընդունված 2018թ-ի հունվարի 7-ին) արտադրական գործունեությունից
եկամուտները հարկվում են 3.5% դրույքաչափով այն դեպքում, երբ նախորդ օրացուցային տարվա
ընթացքում գործունեության բոլոր տեսակների մասով մատակարարված ապրանքների և մատուցված
ծառայությունների (կատարված աշխատանքների) իրացումից հասույթը՝ առանց ԱԱՀ-ի (այսուհետ`
իրացման շրջանառություն), չի գերազանցել 58.35 մլն դրամը:Հետևաբար, տվյալ տիպային մոդելի շրջանակում կիրառվում է շրջանառության
հարկ, որը կազմում է իրացումից հասույթի 3.5%:
Շրջանառությանհարկովհարկվող գործունեության տեսակների
մասովհարկվճարողները (տվյալ դեպքում՝ անհատ ձեռնարկատերը կամ ՍՊԸ-ի
սեփականատերը)եկամտայինհարկը հաշվարկում և վճարում են ամսական 5,000 դրամի չափով:
Եկամտային հարկի հաշվառման
ամսական դրույքաչափերը ներկայացված են գործարար ուղեցույցում։